Antalya’da 2 bin 500 metre rakımlı Bakırlıtepe’de ABD, Rusya, Japonya üzere birçok ülkeyle ortak uzay müşahede projelerinin de yürütüldüğü TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), ‘2023 Gök Olayları Yıllığı’ isimli kitapçığını çıkardı.

Kitapçık TUG müdür vekili Dr. Tuncay Özışık, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Prof. Dr. Faruk Soydugen tarafından hazırlandı.

Ay tutulması ve meteor yağmuru

Ay, gezegenler ve yıldızların pozisyonlarına ait ayrıntılı bilgilerin bulunduğu 2023 Gök Olayları Yıllığı’na nazaran, 2023 yılında Türkiye’den izlenebilecek iki Ay tutulması gerçekleşecek.

2023 içinde gökyüzü meraklıları, halk arasında ‘yıldız kayması’ olarak bilinen 8 gök taşı (meteor) yağmuru olayına da şahit olabilecek.

İlk tutulma mayıs ayında

Ay tutulmalarından birincisi 5 Mayıs 2023 tarihinde, Türkiye saatiyle 18.15-22.30 ortasında gerçekleşecek.

Yarı gövdeli Ay tutulmasında, ayın yüzde 95’lik kısmı dünyanın yarı gölgesi içinde kalacak ve ay yüzeyi yavaşça karacak.

Tutulmanın ortası saat 20.24’te olacak.

Kızarıklığın fark edilmesi sıkıntı olacak

Parçalı Ay tutulması ise 28 Ekim 2023 tarihinde gerçekleşecek.

Türkiye saatiyle 21.00’de başlayacak bu tutulma, 01.26’da sona erecek.

Bu tutulmada ayın yalnızca yüzde 12’si dünyanın gölgesi içinde kalacağından bu bölgedeki kızarıklığın fark edilmesi güç olacak.

Tutulmanın azamî evresi 23.15’te gerçekleşecek.

Sekiz gök taşı yağmuru

DHA’da yer alan habere nazaran geçen yıllarda olduğu üzere 2023 yılı içinde de farklı periyotlarda 8 gök taşı yağmuru olayı yaşanacak.

TUG uzmanları, gök taşı yağmurlarının isimleri, devirleri ve tarihi süreçlerine ait bilgilere, yıllık içerisinde yer verdi.

Halk ortasında yıldız kalması olarak bilinen meteor yağmurlarında, görülebilecek gök taşı sayıları ise ülkü müşahede şartları, ışık kirliliğinin olmadığı ortamlar ve Ay’sız geceler için verildi.

Bu yıl da görülebilecek meteor yağmurları Quadrantid (Dörtlük), Lyrid (Çalgı), Eta Aquarid (Eta Kova), Delta Aquarid (Delta Kova), Perseid (Kahraman-Perce), Orionid (Avcı), Leonid (Aslan) ve Geminid (İkizler) olarak sıralanıyor.

Saatte 80 meteor görülebilecek

En yoğunlarından biri Quadrantid’in kaynağı olan 3 kilometre çapa sahip Asteroid 2003 EH1, güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 5,5 yılda tamamlıyor.

Quadrantidlerin ağır olduğu vakit aralığı 3-4 Ocak’ta yalnızca birkaç saat ve saatte 80 kadar görülebilecek.

Dolunaya yakın evre olacağından, müşahede ışık kirliliğinden uzak ve sabaha karşı yapılırsa daha fazla meteor görülebilecek.

Gök taşlarının dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 41 kilometre…

En eskisi, 2710 yıl öncesinden biliniyor

Kayıt altına alınmış en eski meteor yağmurlarından Lyrid yaklaşık 2710 yıl öncesine (MÖ 687-Çin kayıtları) uzanmasına karşın, kaynağı C/1861 G1 Thatcher Kuyruklu Yıldızı lakin 1861’de keşfedilebildi.

Güneş etrafında bir cinsini 415 yılda tamamlayan kuyruklu yıldızdan kopan küçük kayaç kesimleri ve tozlar, dünya bu bölgeden geçerken yağmur olarak dönüyor.

En ağır gözleneceği 21-22 Nisan gecesi saatte 15-20 kadar meteor görülebilecek.

Meteor suratlarının saniyede 48 kilometre ve Vega’ya gerçek çıplak gözle dünya atmosferine girerek ışıldayacak Lyrid yağmuru seyredilebilecek.

Dünyaya giriş suratları saniyede 66 kilometre

Kaynağı Halley Kuyruklu Yıldızı olan Eta Aquarid’in gök taşlarının dünya atmosferine giriş suratları saniyede 66 kilometre.

5-6 Mayıs en ağır gece, lakin dolunay sebebiyle az sayıda meteor görülebilecek.

Güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda bir tamamlayan Halley’in yaklaşık 40 yıl sonra Dünya’dan tekrar gözlenmesi bekleniyor.

Kaynağı 96p machholz kuyruklu yıldızı

Delta Aquarid’e kaynak oluşturan ve çekirdeği 6.4 kilometre çapa sahip 96P Machholz Kuyruklu Yıldızı, Güneş etrafında küçük bir yörüngede cinsini 5 yılda tamamlıyor.

Saatte 20 kadarla en ağır devri 29-30 Temmuz’da, ayın yüzde 88’i aydınlık olacağından, saat 02.00’den sonra daha fazla meteor görülebilecek.

Küçük meteor modüllerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 40 kilometre.

Perseid ateş topları üzere görülecek

Perseid’in kaynağını oluşturan 109P/Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı’nın çekirdeği 26 kilometre çapa sahip ve güneş etrafındaki cinsini 133 yılda tamamlıyor.

En ağır periyodu 12-13 Ağustos gecesi, saatte 100 kadar göktaşı yağmuru görülebilecek.

Bu tarihte ayın Türkiye saatiyle yaklaşık 03.00’te doğması ve yalnızca yüzde 10’unun aydınlık görünecek olması, etkileyici bir yağmur izleme mümkünlüğü sunacak.

Meteorların dünyaya giriş suratları saniyede 59 kilometre civarında…

Orionid’in kaynağı da Halley

Halley Kuyruklu Yıldızı’nın, güneş sisteminin iç bölgelerine her girdiğinde, çekirdeğinin uzaya saçtığı buz, toz ve kayaç kesimleri dünya atmosferine ekim ayında girdiğinde Orionid’i oluşturuyor.

Küçük meteor kesimlerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 66 kilometre.

Dünyaya en süratli Leonidler giriyor

Tarihte 1833, 1966, 2001 yıllarında ağır meteor fırtınalarıyla hatırlanan Leonid’in bu yıl sakin geçmesi bekleniyor.

Kaynağı 55P/Tempel-Tuttle kuyruklu yıldızı ve güneş etrafındaki tipini 33 yılda bir tamamlıyor.

17-18 Kasım’da en ağır periyodu ve saatte 10 kadar meteor, çıkış noktaları Aslan Takımyıldızının olduğu bölge.

Leonidlerin dünyaya giriş suratları saniyede 71 kilometreyi bulacak.

Meteor sayısı 100’ü aşıyor

Geminid’in kaynağı olduğu düşünülen 3200 Phaethon isimli asteroit, güneş etrafındaki cinsini 1,4 yılda tamamlıyor.

‘Ölü’ veya ‘Kayaç Kuyruklu Yıldız’ da deniliyor.

Dünyaya giriş suratları saniyede 35 kilometre olacak ve bir kısmı sarı renkte görülebilecek.

13-14 Aralık’ta saatte 100’ü aşarak en yüksek sayıya ulaşan Geminid, ay yeni evresine denk geleceği, gökyüzü karanlık olacağından, yıldızlı dekor ortasında kayak ışık izleri seyredilebilecek.